بررسی آراء و نظریات مستشرقین درباره ی نقاشی قاجار

دوره ی قاجار با وجود فراز و نشیب های سیاسی داخلی و خارجی و تغییر و تحولات جهانی که در موقعیت سیاسی و فرهنگی ایران داشته است دوره ی پر اهمیتی برای هنر نقاشی و نگارگری محسوب می شود. نقاشی قاجار به عنوان مهم ترین تجلی گاه برخورد تفکر انسان گرایانه ی غربی و اندیشه ی خیال انگیز ایرانی شناخته شده است، آنچه که در برخورد با منابع موجود پیرامون نقاشی قاجار مواجه می شویم حکایت از گونه ای بی انصافی محققین در بررسی و تحلیل نقاشی این دوره دارد. شرق شناسانی چون پوپ (pop)، بلوشه (blochet)، آرنولد (arnold) و بسیاری دیگر پیرامون نقاشی این دوره یا سکوت نموده یا این دوره را تجلی گاه انحطاط نقاشی ایران ارزیابی نموده اند. اهداف این مطالعه ارائه ی آراء و نظریات محققین غربی پیرامون نقاشی قاجار و بررسی دلایل رویکردهای غیر منصفانه برخی از آنان است. برای پیشبرد این بحث در فصل اول مطالبی در باب تعریف شرق شناسی، پیشینه ی شرق شناسی، دوره های شرق شناسی و همچنین مباحثی درباره ی ایرانشناسی و سابقه ی تاریخی آن و نقد شرق شناسی ارائه شده است. در ادامه در فصل دوم به شرح پیشینه ای نقاشی ایران در دوره های مختلف خصوصاً در دوره ی قاجار که بصورت مفصل تر آمده است، پرداخته می شود.در فصل سوم ضمن ارائه پیشینه ی تاریخی از حضور مستشرقان در ایران در دوره ی قاجار و انگیزه های آنان در ورود به این حوزه، به معرفی مهمترین مستشرقینی که در زمینه ی نقاشی ایران به فعالیت تحقیقاتی پرداخته اند، می پردازیم. در باب این فصل آنچه لازم به تذکر است که بدلیل محدودیت منابع پیرامون شرق شناسی(اکثر فرهنگ ها و دایره المعارف های مستشرقین تنها به معرفی تعداد اندکی از مستشرقین پرداخته اند و آن منابعی نیز که قرار بوده مرجع کاملی پیرامون شرق شناسی باشند در میانه ی راه رها شده اند از جمله «فرهنگ خاورشناسان» تالیف پرویز مشکین نژاد که تا حرف «ز» کار شده و گویا به سرنوشت کتاب دیگری در این زمینه یعنی «جهان خاورشناسان» که تنها حرف «الف» آن به زیور طبع آراسته شده بود، دچار شده است) در این بخش نگارنده از معرفی کامل مستشرقینی که در حوزه نقاشی ایران فعالیت نموده اند معذور بوده، اما به هر حال شمه ای از زندگی و آثار مهمترین این شرق شناسان ارائه شده است که شایسته توجه می باشد. در فصل چهارم این پژوهش به معرفی محققینی که آثاری پیرامون نقاشی قاجار منتشر نموده یا در کتب خود در زمینه نقاشی ایران، اشاراتی هر چند اندک به نقاشی این دوره داشته اند پرداخته و مباحث ایشان را پیرامون نقاشی قاجار مورد بررسی قرار می دهیم.در انتها در فصل پنجم نیز نگارنده سعی می نماید با در نظر گرفتن فرضیات تحقیق پیش رو، یافته های مرتبط با سوالهای تحقیق را ارائه نموده و دست به نتیجه گیری بزند.